سیستم اعلام حریق مجموعه‌ای از قطعات دیداری و شنیداری ( آژیر، دتکتور، شستی و … ) است که در صورت مشاهده دود، حرارت و آتش به صورت دستی و یا اتوماتیک فعال شده و گزارشات به پنل مرکزی اعلام حریق ارسال می‌شود. نصب سیستم اعلام حریق در ساختمان‌های کمتر از 5 طبقه از کف زمین و کمتر از 11 واحد اختیاری و در ساختمان‌های کمتر از 5 طبقه از کف زمین و 11 واحد و بالاتر سیستم اعلام حریق اجباریست.
راهنمای مطالعه:
سیستم اعلام حریق:
مجموعه‌ای از اجزاء و لوازم که به صورت هماهنگ با یگدیگر کار می‌کنند و وظیفه آشکارسازی و هشدار حریق را برعهده دارند، سیستم اعلام حریق گفته می‌شود. پس از تشخیص شرایط اضطراری (دود، گرما، مونوکسید کربن و شعله) هشدارهای لازم از طریق تجهیزات به مرکز کنترل ارسال و از طریق تجهیزات شنیداری و دیداری اعلام حریق از جمله آژیرها، شاسی و … به افراد اعلام می‌گردد و یا مراتب به سیستم اطفاء حریق جهت خاموش نمودن آتش ارسال شده و از گسترش آتش جلوگیری می‌کند.
برای اولین بار در 28 آوریل سال 1852 سیستم اعلام حریق توسط ویلیام چینینگ و موسی فارمر در شهرداری شهر بوستون واقع در ایالات متحده آمریکا اختراع شد. این سیستم سبب کاهش مرگ و میر و خسارات ناشی از حریق شد و سپس در ایالات متحده و کانادا نیز مورد تایید قرار گرفت.
انواع سیستم اعلام حریق:
سیستم‌های اعلام حریق به دو نوع دستی و اتوماتیک تقسیم‌بندی می‌شوند. سیستم اعلام حریق دستی، به صورت دستی و با فشردن دکمه شستی اعلام حریق فعال می‌شود. نصب سیستم‌های اعلام حریق دستی برخلاف سیستم‌های اعلام حریق خودکار، در مکان‌هایی که کاربری نباشد بی‌فایده است، زیرا کار تشخیص حریق در این سیستم‌ها به اشخاص سپرده می‌شود. سیستم اتوماتیک، توسط دتکتور اعلام حریق دودی، حرارتی، شعله‌ای و همچنین قابلیت فعال شدن به صورت دستی را نیز دارند. سیستم‌های اعلام حریق اتوماتیک در سه نوع، سیستم اعلام حریق متعارف ( کانونشنال ) ، سیستم اعلام حریق هوشمند (آدرس پذیر) و سیستم اعلام حریق بی‌سیم موجود هستند.
در صورتی می‌توان نتیجه درست و کاملی از سیستم اعلام حریق کسب کرد، که سیستم اعلام حریق براساس استاندارد اعلام حریق NFPA72 آمریکا و BS5839 انگلستان طراحی و اجرا گردد.
زون ( Zone ) چیست؟
زون به معنای قسمت و بخش است. برای اینکه در مواقع خطر و یا حریق بتوان مکان دقیق حریق را به راحتی شناسایی نمود، ساختمان را به قسمت های مختلفی تقسیم‌بندی می‌نمایند. به هر یک از این قسمت‌ها یک زون می‌گویند.
به عنوان مثال در صورتی که یک ساختمان 6 طبقه را به 6 زون تقسیم‌بندی کنیم و هر طبقه شامل یک زون باشد. در صورت بروز حریق و یا خطر در زون 4 به راحتی می توان متوجه شد که حریق و یا خطر، مربوط به طبقه 4 ساختمان است.
سیستم اعلام حریق محلی یا متعارف یا کانونشنال ( Conventional )
در این سیستم فضایی که میخواهیم از نظر حریق پوشش دهیم را به چند ناحیه ( زون ) تقسیم می‌کنیم. هر زون جداگانه نام‌گذاری می‌شود تا در صورت بروز حریق، سیستم اعلام حریق متعارف به راحتی بتواند مکان حریق را تشخیص دهد. هر زون از دتكتور دودی، حرارتی و شاسی اعلام حریق تشکیل شده که با كابل به پنل مركزی متصل می‌شود.
برای مثال در یک ساختمان 3 طبقه، طبقه اول زون یک، طبقه دوم زون دو، طبقه سوم زون 3 نامیده می‌شود. در صورتیکه در یک طبقه حریق رخ دهد براساس زون تعریف شده مکان حریق مشخص می‌شود.
نکته: سیستم اعلام حریق متعارف دارای قیمت پایین و هزینه نگهداری کمتری بوده و عیب یابی آن ساده است.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
زون‌بندی در سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر نیز مانند سیستم‌های متعارف انجام می‌شود ولی در این سیستم‌ها تمامی تجهیزات اعلام حریق (دتکتور، شاسی، آژیر و…) دارای آدرس یا کد مجزاست، که در صورت آتش‌سوزی مکان دقیق حریق به سرعت شناسایی شود.
سیستم اعلام حریق بی سیم
این سیستم بدون سیم بوده و برخلاف سیستم‌های اعلام حریق متعارف و آدرس‌پذیر به سیم و کابل و … نیازی ندارد. در صورت فعال شدن این سیستم، شروع به آژیر کشیدن کرده و مراکز به شماره تلفنی که از قبل برایش تعریف شده ارسال می‌گردد.
اجزای اصلی سیستم اعلام حریق
سیستم اعلام حریق از سه گروه اصلی تشکیل می‌شود:
1. تجهیزات آشکارساز حریق (دتکتورها)
2. تجهیزات اعلام حریق (فلاشر و آژیر و …)
3. مرکز کنترل یا پنل مرکزی اعلام حریق (وسیله ارتباطی دتکتورها و تجهیزات اعلام حریق)
تجهیزات آشکارساز حریق (دتکتورها)
قطعه الکتریکی که وظیفه آشکارسازی حریق را برعهده دارد، دتکتور اعلام حریق نامیده می‌شود. دتکتورها دارای سه نوع دودی، حرارتی و شعله‌ای هستند. با توجه به نوع کاربری‌های مختلفی در مکان‌های مختلفی مانند راهروها، منازل مسکونی، موتورخانه و … بر روی سقف یا دیوار نصب می‌شوند. در صورت بروز خطر و یا حریق اطلاعات به کنترل پنل ارسال گردد.
تجهیزات اعلام حریق
تجهیزات صوتی و تصویری خاصی که وظیفه هشدار و اطلاع رسانی خطر و یا حریق را برعهده دارند. تجهیزات اعلام حریق به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
• آژیر یا زنگ اخبار
• چراغ فلاشر
• شستی اعلام حریق
پنل مرکزی اعلام حریق
دستگاهی که همه‌ی اجزای سیستم اعلام حریق به آن متصل می‌شوند، پنل اعلام حریق نام دارد. این دستگاه مدام در حال آنالیز کردن قطعات است. هنگام بروز آتش سوزی و یا خرابی فرمان به آژیرها و سایر اجزا هشدار دهنده ارسال می‌گردد.
معمولاً در پنل اعلام حریق چراغ قرمز نشانه‌ی وقوع آتش، چراغ زرد نشانه‌ی خرابی و چراغ سبز نشانه‌ی وضعیت نرمال است.
نکته: پنل اعلام حریق باید دارای شارژر و باطری باشد تا در صورت قطع شدن برق سیستم بتواند به کار خود ادامه دهد.
نحوه کابل‌کشی سیستم اعلام حریق
کابل‌کشی سیستم اعلام حریق به دو گروه تقسیم می‌شود و هر گروه دارای کابل‌های مخصوص هستند.
گروه 1: کابل هایی مانند دتکتور و شستی اعلام حریق، که پس از آشکار شدن حریق دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
گروه 2: کابل هایی مانند منبع تغذیه، چراغ چشمک زن و آژیر سیستم اعلام، که پس از آشکار شدن حریق مجدد قابل استفاده هستند.
اجزای سیستم اعلام حریق
• کنترل پنل و یا مرکز کنترل سیستم اعلام حریق
• دتکتور دود ( یونیزه – اپتیکال )
• دتکتور حرارت
• بیم دتکتور
• دتکتور ترکیبی ( دود و حرارت )
• دتکتور شعله
• شستی اعلام حریق
• زنگ اخبار
• آژیر اعلام حریق
• باتری پشتیبان
• مقاومت انتهای خط
• نمایشگر ال ای دی
• فلاشر
کنترل پنل سیستم اعلام حریق متعارف
مدیریت تمامی اجزای نصب شده در سیستم اعلام حریق متعارف، توسط کنترل پنل متعارف است. هر کنترل پنل معمولاً می‌تواند 4 الی 32 ناحیه (زون) را کنترل کند و در هر ناحیه می‌توان به صورت مجزا 20 الی 30 قطعه اعلام حریق (دتکتور – شاسی) نصب کرد. حداکثر طول کابل هر زون 2000 متر است.
کنترل پنل سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر
برای کنترل قطعات سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر از کنترل پنل آدرس‌پذیر استفاده می‌شود. در این سیستم هر یک از تجهیزات اعلام حریق دارای یک کد مخصوص به خود است و می‌توان حداکثر 128 قطعه روی هر حلقه را تعریف و کنترل کرد. دستگاه کنترل پنل آدرس‌پذیر امکان کنترل تعداد زیادی زون را برای افراد فراهم می‌آورد.